Jak powstają stereotypy i czemu nie możemy się ich pozbyć?
Stereotypy pomagają nam „nazywać” rzeczywistość. Często są jednak krzywdzące dla osób nimi określanych. Mówi się, że blondynki są głupie, Polacy dużo piją, a kobiety są gorszymi kierowcami od mężczyzn. Jednak czy jest to prawda? Na jakiej podstawie tworzymy stereotypy i jak przebiega ten proces? I najważniejsze: czy bez stereotypów da się żyć?
Stereotypy to przekonania na temat danej grupy osób. Każdej jednostce należącej, bądź pasującej do tego grona przypisywane są dokładnie takie same cechy. Wynika to z ujednolicenia i generalizacji wszystkich członków grupy. Na przykład, często mówi się, że blondynki charakteryzują się niewysokim ilorazem inteligencji. Tymczasem, wiele pań o jasnym kolorze włosów to znane i cenione osobistości świata nauki. Wynika z tego zatem, że nie każda blondynka jest głupia. Właśnie na tym polega stereotyp.
W jakim celu tworzymy stereotypy?
Wynika to z naszego wewnętrznego mechanizmu analizy i systematyzacji świata. W związku z nadmiarem informacji i bodźców, które do nas docierają, staramy się jak najbardziej zsyntetyzować tę wiedzę. Ocenianie ludzi bądź zjawisk kierując się stereotypami zaoszczędza nasz czas. Ludzki mózg nie jest bowiem w stanie non stop pracować na najwyższych obrotach, a my nie możemy dogłębnie rozważać każdego czynnika. Dlatego też ułatwiamy sobie zadanie. Podążanie za stereotypami ma zwykle wydźwięk negatywny, jednak zdarza się, że pomaga nam to w ocenie sytuacji. Na przykład w chwilach zagrożenia, wymagana jest szybka decyzja i reakcja. Widząc pijanych, agresywnie zachowujących się kiboli masz prawo uważać, iż mogą oni zrobić ci krzywdę. W takim przypadku omijasz ich i być może zaoszczędzasz sobie kilku siniaków.
Jak tworzą się stereotypy?
Stereotypy tworzymy sami. Istnieje parę szeroko rozpowszechnionych uprzedzeń, jednak niektóre z naszych przekonań pochodzą bezpośrednio od nas. Zwykle kształtowane są one na podstawie własnych doświadczeń i przeżyć. Na przykład, dana osoba o imieniu Kasia była dla nas opryskliwa. Przez to sądzimy, iż każda Katarzyna będzie zachowywać się podobnie. Dodatkowo, nasze przekonanie jest potwierdzanie poprzez podświadomy wybór cech takiej osoby, które odpowiadają naszym założeniom. Jednocześnie odrzucamy inne przesłanki o tym, że Kasia może być osobą serdeczną. Odchylenia od reguły traktujemy jako nic nieznaczące wyjątki, bądź tworzymy nowe subkategorie danego stereotypu.
Konsekwencje stereotypów i jak się ich pozbyć?
Stereotypy zwykle są dla danej osoby krzywdzące. Nie traktuje się jej bowiem jako indywidualność i nie poświęca się czasu na bliższe poznanie jej. Jednocześnie, zwykle dane uprzedzenie mija się z prawdą.
Stereotypy wynikają często z generalizacji oraz tworzą teorię na podstawie niepełnej wiedzy, przez co nie są rzetelne. Mogą prowadzić do uprzedzeń, a w konsekwencji do dyskryminacji i wrogiej postawy wobec danego człowieka.
Radą na zaprzestanie myślenia stereotypowego jest bliższe poznanie osoby, będącej jego przedmiotem. Okazuje się bowiem, że im więcej przebywamy z danym człowiekiem, tym bardziej blakną stereotypy, a uwypuklają się jego indywidualne cechy.
Stereotypów całkowicie nie pozbędziemy się nigdy. Są one mocno zakorzenione w naszej kulturze oraz stanowią ważny mechanizm poznawczy. Bez nich otaczająca rzeczywistość byłaby dla nas zbyt przytłaczająca. Dobrze jest jednak mieć do stereotypów dystans oraz na własną rękę sprawdzać ich prawdziwość.
Inne artykuły z kategorii: Ciekawostki